چشمه علی دامغان و علل تقدس آن

توجه به عناصر طبیعی به دلیل نقشی که این عناصر در زندگی بشر داشته‌اند در بسیاری از فرهنگ‌های کهن من‌جمله ایران مرسوم بوده است. اهمیت این موضوع تا حدی بوده که در نظر ایشان برخی از این عناصر مقدس بوده و برای آن مراسم و آیین‌هایی به جا می‌آوردند. آب یکی از این عناصر طبیعی است که شکل‌گیری شهرها و توسعه تمدن بشری از دیرباز وابسته به آن بوده و هست. هر جا با تمدن شهری برجای مانده از زمان‌های دور روبرو می‌شویم، بدون شک در حوالی آن ردپای چشمه، رود یا رودهایی مشاهده می‌شود. این عنصر طبیعی در پهنه جغرافیایی ایران‌زمین به دلیل قرارگیری در اقلیم گرم و خشک اهمیتی دوچندان یافته و معضل کم‌آبی باعث می‌شود طیف وسیعی از باورهای مقدس ایرانیان به حفاظت از آب و جلوگیری از آلوده کردن آن اختصاص داشته باشد. از همین روست که در جای جای ایران، علی‌الخصوص در فلات مرکزی با آب‌هایی مقدس مواجه می‌شویم‌. آب‌های مقدسی که چشمه‌های مقدس، دریاچه‌های مقدس، قنات‌های مقدس را در بر می‌گیرد. آب‌های مقدسی که به وجود آورندگان آنها یا صاحبان آنها پیامبران، امامان و ائمه اطهار هستند. چشمه علی شهر دامغان ، به عنوان سرچشمه تنها رودخانه دایمی شهر که آب آن از چشمه‌های کف دریاچه و از کوه – تپه آب ده شمال آن سرچشمه می‌گیرد، نمونه‌ای است از این فضاهای مقدس که قدمت آن به پیش از اسلام می‌رسد. این مکان در نظر ساکنین مقدس بوده و مردم به ریشه چنار 1000 ساله کنار چشمه دخیل می‌بندند. طبق بررسی شواهد و مستندات موجود در کتب تاریخی، حفاری‌های انجام شده و مشاهدات عینی صورت گرفته توسط نگارنده علت تقدس این مکان باید به واسطه حضور آب مقدسی باشد که از دل کوه خارج می‌شود. شاید این مکان نیایشگاهی مهری بوده باشد برای پرستش الهه مهر و ناهید در کنار آب : سه‌گانه آب، درخت، کوه.